geschreven door: Julia Milaki
maart ’18
De Heilige week voor Grieks Pasen op Kreta.
De Heilige week is voor iedereen heel bijzonder, speciaal voor de gezinnen waar de grootouders nog deel van uitmaken. Zij zijn degene die de jongere generatie de gebruiken en gewoonten van onze cultuur bijbrengen. Zij zijn ook degene die op de kleinkinderen passen tijdens deze week voor het Griekse Pasen, omdat deze al vrij van school zijn, terwijl de ouders doorgaans nog moeten werken.
De Heilige week begint op Palm zondag avond. Dan wordt er in elke kerk een avonddienst gehouden waarbij het icoon van Jezus Christus met zijn doornenkroon wordt getoond aan het publiek. Dit is zo’n belangrijk aspect dat het icoon wordt bedekt met bloemen en er wordt door de hele kerk parfum verspreid. Dit icoon zal tot Grote Woensdag worden getoond.
Grote maandag en Grote dinsdag zijn van minder belang als het gaat om noembare feiten. Dit geeft de huismoeders de kans om hun huizen schoon te maken en de zoetigheden voor Pasen te bakken. Deze lekkernijen worden nu bereidt, maar mogen niet voor Grote zaterdag gegeten worden. De Heilige week is een week van streng vasten en rouw, vandaar dit eetverbod. Alle voorbereidingen in het huis moeten af zijn voor Grote woensdag middag.
Kerkdienst op Grote woensdag avond.
Tijdens deze kerkdienst zijn twee belangrijk aspecten te noemen. Ten eerste is de heilige zalving van de zieken, een vorm van religieuze zalving of “vereniging” (een oudere term met dezelfde betekenis) ten behoeve van een zieke persoon. Een kom met olie wordt in het midden van de kerk geplaatst en de priesters lezen 7 synoptische evangeliën en andere zegeningen voor. Aan het einde van de dienst zegent de priester iedereen in de kerk, door olie op het voorhoofd, de wangen en de handen te smeren. Het gebruik van deze olie is voor genezende doeleinden. Tevens is het ook toegestaan om deze mee naar huis te nemen.
Aan het einde van de dienst ziet u daarom ook mensen rondlopen met in hun handen kleine stukjes katoen, bedekt met olie. Of ze hebben het in kleine zakjes of in een stukje aluminiumfolie. Een kleine tip voor deze zalving, u moet schoon zijn en het is veel beter dat u de olie niet verwijdert als u naar bed gaat.
Het tweede feit van deze avond is de introductie van het icoon van het laatste Avondmaal. De betekenis ervan is het verraad aan Jezus Christus door een van zijn studenten. Hij icoon zal het ‘Jezus Christus met de doornkroon’ icoon vervangen en zal daar tot Grote Donderdag avond getoond worden.
Grote donderdag is de dag van de Heilige Communie.
Deze dag is heel populair onder de Christenen. Tijdens het Laatste Avondmaal gaf Jezus Chirstus voedsel en drank aan zijn studenten als een vorm van communie. Heilige communie in de orthodoxe kerk is gemaakt van brood en wijn en representeert dat van het Laatste Avondmaal.
Tijdens de ochtenddienst, is de hoeveelheid mensen het grootst die de Heilige Communie ontvangen. Het is een grote zegening en zelfs mensen die niet zo vaak de kerk bezoeken, zijn nu aanwezig. Al naar gelang waar men woont in Griekenland is het menu van vandaag verschillend. Als u bijvoorbeeld Noord Griekenland bezoekt, zult u artichokken eten tijdens de maaltijd. Iets wat algemeen is in Griekenland is dat er iets gegeten moet worden dat azijn bevat. Omdat we op Kreta zijn, zegt de traditie ons dat we gevulde groenten, wijnbladeren en slakken eten. Het Kretenze recept ‘boubouristoi’ bevat slakken die gefrituurd zijn in een azijn en rozemarijn saus.
Ook de eieren worden rood geverfd. Elke huishouden moet in het bezit zijn van enkele rode eieren, zelf geschilderd of elders gekocht. Ze worden rood geschilderd als herdenking aan het bloed dat Jezus Christus verloor terwijl hij aan het kruis hing. Ze worden op een schaal geplaatst en bewaard tot Grote zaterdag.
Grote donderdag avond wordt tijdens de dienst het kruis waaraan Jezus Christus hing getoond aan het publiek. De priesters lezen 12 synoptische evangeliën voor en aan het einde van de 5e gaat de priester met het kruis de hoofdkerk binnen. De priester vervolgens rond in de kerk en daarbij gooien, in zwart geklede, vrouwen bloemen en een parfum met citroengeur over het kruis.
Het kruis wordt geplaatst in het centrum van de kerk en mensen tonen hun respect. Kransen van bloemen worden rond het kruis geplaatst als een belofte of een geschenk. Aan het einde van de avonddienst ontvangen mensen een zegen met een speer, die de snede vertegenwoordigt die Jezus Christus kreeg terwijl hij aan het kruis hing.
Grote vrijdag – een dag van rouw en verdriet.
Het is de dag dat Jezus Christus in zijn tombe wordt geplaatst en het wordt daarom veelal beschouwd als een dag vrij van werk. Elke kerk heeft een hand gemaakt houten graf en deze wordt vandaag gebruikt. Meisjes en vrouwen van alle leeftijden komen ‘s ochtends samen in de kerk en zetten zich in, om het graf met bloemen te versieren. Als het klaar is, wordt het verplaatst naar de hoofdkapel en tijdens het evangelie wordt Jezus Christus van het kruis verwijderd en in het graf geplaatst.
Het is een dag dat mensen hun geliefde doden herdenken en ze handelen alsof er een begrafenis thuis is. Vrouwen die de tradities nog in ere houden, bedekken hun spiegels met een doek, omdat het respectloos is om jezelf in een spiegel te bewonderen terwijl iemand is gestorven. De kerk is de hele dag open en mensen kunnen op elk moment hun respect betuigen. Het is een dag van niets doen en mede daarom rijden mensen van kerk naar kerk om eer te bewijzen aan andere graven en de decoraties te bewonderen.
Tijdens de avonddienst worden er in de kerk, door koren speciale hymnes gezongen. Deze hymnes verwijzen naar Jezus Christus en zijn leven tot nu toe, evenals naar hoe Hij het leven van zijn volgelingen heeft beïnvloed. Koren kunnen bestaan uit iedereen die een goede zanger is, of voldoende religieus is om in deze hymnes te geloven. Als het gezangen voorbij zijn, wordt het graf uit de kerk gehaald en wordt het op tour genomen langs alle kerken en straten van het dorp. In de grote steden, waar elke kerk zijn eigen tombe heeft, is het gebruikelijk dat ze elkaar ontmoeten op een kruispunt. Dit vertegenwoordigt de processie van de dode naar het kerkhof voor een begrafenis.
In navolging van de gebruiken is het de strikste dag van vasten. Men mag vandaag niet eens olie consumeren en moet zich voeden met eenvoudig voedsel; voornamelijk brood, salade, olijven en aardappelen uit de oven.
Ook mag vandaag het haar niet gewassen worden. Wordt dat toch gedaan, dan schrijft de traditie voort dat het nooit meer op vrijdag gewassen mag worden.
Mooie rituelen op Grote Zaterdag voor Grieks Pasen.
Grote zaterdag is een mooie dag, waar iedereen gelukkig is en men kijkt er dan ook naar uit. De ochtenddienst in de kerk begint met het goede nieuws van Jezus’ opstanding. Het is het moment waar de vrouwen een leeg graf vinden en proberen te achterhalen wat er is gebeurd. De priester gaat rond in de kerk en geeft bloemen weg vanwege het goede nieuws. Deze bloemen worden thuis dicht bij de iconostase bewaard en worden gebruikt wanneer er een grote behoefte aan iets is. Ook vandaag is de Heilige Communie erg populair en iedereen die het op Grote Donderdag niet heeft ontvangen, zal het vandaag krijgen. De rest van de dag is gewijd aan de voorbereidingen voor het avonddiner.
Vrouwen bakken hun zoetigheden vandaag en zorgen ervoor dat het huis schoon is. De bereiding van het diner kan het moeilijkste deel van de dag zijn, aangezien de ‘magiritsa’ vanavond wordt geserveerd. “Magiritsa” is een soep die bestaat uit lever, hart en de darmen van een lam, in een saus van citroen, ei en dille. Het vergt veel inspanning om de ingewanden schoon te maken, maar het is een maaltijd waarbij de vaardigheden als uitstekende kok getoond kunnen worden. Omdat het een heel unieke maaltijd is en misschien niet door iedereen geliefd is, is het alternatief een maaltijd met kippensoep.
Om elf uur ‘s avonds luiden de kerkklokken voor de nachtdienst. Mensen nemen hun witte kaarsen mee en gaan naar de kerk om het Heilige Licht te ontvangen, als onderdeel van het hele ritueel. Kinderen hebben hun eigen kaarsen gekregen van hun peetouders, iets wat typerend is voor heel Griekenland. Tegen middernacht hebben de priesters officieel de “Hristos Anesti” aangekondigd, Jezus is opgestaan en mensen kussen elkaar als begroeting. Om tien over twaalf hebben bijna alle mensen de kerk verlaten om naar huis te gaan, hoewel de nachtdienst net is begonnen.
Het is een prettige dienst, maar niet veel mensen weten dat. Thuis aangekomen maakt de heer des huizes, voordat hij binnengaat, drie kruizen met het Heilige Licht op de muur boven de deur. Het is een manier om het kwaad weg te houden en de zegen overal in het huis te verspreiden. Vrouwen die iconostasie thuis hebben, steken de kaars (opnieuw) aan met het Heilige Licht en laten deze het hele jaar branden.
Het diner is klaar, de tafel is al opgemaakt voordat men naar de kerk ging en het hele gezin neemt plaats voor het diner. De rode eieren worden nu aangeboden aan elk gezinslid en er is een wedstrijd van het breken van de eieren onder de gezinsleden. Wie aan het einde van de wedstrijd zijn ei nog intact heeft, is degene die meer geluk heeft dan de andere. Het breken van rode eieren symboliseert het breken van de grafsteen na de opstanding van Jezus.
Op paaszondag eten familie en vrienden het lamsvlees van het spit.
Op Paaszondag draait allemaal om samenzijn, eten, drinken, dansen en plezier hebben. “Hristos Anesti” en “hronia polla” zijn de twee termen die je het meeste hoort. Gezinnen komen meestal samen in een groot huis met een tuin of een binnenplaats. Het gastgezin is verantwoordelijk voor de opstelling van de tafel, maar iedereen helpt en heeft wat te eten mee gebracht.
Het meest traditionele eten op deze dag is het lam aan het spit. De mannen zijn verantwoordelijk voor de bereiding van dit grote stuk vlees. Het lam is de dag ervoor gekocht en het vuur is vroeg in de ochtend al aangestoken.
Er zijn twee manieren om het lam boven het smeulende vuur, constant rond te draaien; handmatig, waar elke persoons om de beurt het spit moet draaien, of mechanisch waarbij een motor aan de zijkant van het spit is bevestigd en al het werk doet. In beide gevallen duurt het minstens 3-4 uur voordat het lam gaar is.
Gedurende deze bereidingstijd wordt de rest van het eten klaargemaakt en mensen beginnen vroeg met drinken vandaag. Bij goed weer betaat er een grote kans om een kleurtje te krijgen, tijdens het keren van het lam. De dag kan lang voortduren tot ‘s avonds laat. Het is een mooie kans voor gezinnen om elkaar te ontmoeten, vrienden om elkaar te zien, kinderen spelen daarbij op de binnenplaats of in het huis en zelfs de huisdieren genieten van de extra snacks vandaag.
De dag eindigt met de veel voorkomende uitdrukking “kai tou hronou” -tot volgend jaar – en de hoop dat we allemaal weer gezond en gelukkig zullen zijn!
Andere routes of items die u kunnen interesseren:
De bronnen en watervallen van Argyroupoli die bekeken kunnen worden in Routaki route 32.
In elke Routaki rond rit heeft u de kans om een typisch Kretenze kafeneon te bezoeken.
Waarom en wat vindt er allemaal plaats op Oxi dag op 28 oktober van elk jaar.