Gortys en het nabij gelegen dorpje Agia Deka.

De ommuurde stad Gortys had zijn belangrijkste tijd in de Romeinse periode, omdat het in de Minoïsche tijd in de schaduw lag van het paleis van Festos. De Romeinen maakten rond 1100 voor Christus van Gortys zelfs de hoofdstad van heel Kreta. Het was een hele mooie stad. Alle gebouwen waren versierd met meer dan levensgrote beelden van keizers, filosofen en politici. Men schat dat er meer dan 300.000 mensen woonden. De stad had een doorsnee van 9 ½ kilometer.

De opgravingen in Gortys werden, en worden nog steeds, grotendeels door Italiaanse archeologen uitgevoerd. De belangrijkste vondsten op het terrein zijn een akropolis, een theater en een odeon, wat een overdekt theater is geweest. Ook een belangrijk bouwwerk is de 6e eeuwse Titusbasiliek, vernoemd naar bisschop Titus, de eerste bisschop van Kreta, die vanuit deze stad het eiland tot het christendom probeerde te bekeren. Aan de rechter kant van de weg ligt het zuid terrein waar o.a. de tempel van Apollo, de restanten van een stadion, een amfitheater en een grafveld gevonden zijn.

De belangrijkste vondst noemt men ook wel ‘de wetten van Gortys’. Het gaat hier om marmeren platen die naar bleek, waren beschreven. De teksten op de platen beschrijven één van de oudst geschreven wetten van Europa.

Een andere bezienswaardigheid op het terrein is ‘de plataan van Gortys’. Volgens de mythologie is dit de plataan waar Zeus met Europa de liefde heeft bedreven. Zeus was hierbij verkleedt als stier. Volgens de verhalen zijn hier dus koning Minos en zijn broers gemaakt.

In de buurt van Gortys ligt Agii Deka. Dit dorpje heeft zijn naam te danken aan tien Kretenzische Christenen, die hier door verraad aan de Romeinen de marteldood stierven. Deka is dan ook de Griekse vertaling voor tien. Zij hadden geweigerd mee te doen aan de inwijding van een tempel van de godin Tyche. Op de plaats waar zij werden onthoofd staat nu een Byzantijnse kerk. Binnen in de kerk vindt u als relikwie de steen met de knie-afdrukken van de Christenen die werden onthoofd.